‘Waar zijn jullie in vredesnaam aan begonnen?’ verzuchtten familie en vrienden van Bart Janssen en zijn partner toen het stel vier jaar geleden de vervallen bunkerboerderij in de buurt van de Koningsweg hadden gekocht. ,,En daarna verlieten ze gedesoriënteerd het pand”, zegt hij lachend.
Ze hadden achteraf wel gelijk, want vier jaar later is de boerderij nog steeds niet helemaal af. ,,Vooral in het begin stapelden de tegenvallers zich op”, zegt Bart. ,,Als je de boel gaat strippen, kom je ineens van alles tegen: scheuren in vloeren door thermische spanningen, ramen en kozijnen die veel slechter blijken dan gedacht, boktor in balken. Als we alles van tevoren hadden geweten, hadden we het misschien niet gedaan. Dus het is maar goed dat we het niet wisten.”
Prachtig wonen
De twee woonden op de Geitenkamp in Arnhem-Noord toen ze te horen kregen dat een aantal bunkerboerderijen in de buurt van de Oranjekazerne verkocht zouden worden. ,,We gingen hier vaak wandelen met de hond. Het zou toch prachtig zijn als we hier eens zouden kunnen wonen, zeiden we vaak.”
De hoeves zijn in 1942 voor de Duitsers gebouwd als onderkomen voor officieren die op het vliegveld of in communicatiebunker Diogenes werkzaam waren. Om inslagen van granaten te kunnen weren, hadden de massieve bakstenen muren op de begane grond een dikte van 60 centimeter. Verder was er een kapconstructie op gezet om het een boerderij te laten lijken. Buiten in de wei stonden namaakkoeien. ,,Alles was gedaan om de geallieerde vliegers te laten geloven dat het boerderijen waren en dat is lange tijd ook gelukt”, zegt Bart.
Dat er veel aan de woning gedaan moest worden, wisten Bart en zijn partner wel. ,,Als je hier woont, dan hoort dat erbij. Alle bunkerboerderijen waren in slechte staat, dus we wisten dat het tonnen ging kosten om te restaureren.” Uiteindelijk pakte dat wel twee keer zo duur uit. Gelukkig konden ze een beroep doen op subsidie van de provincie Gelderland voor het functioneel gebruik van erfgoed.
Verzetsdaad
Bij het opknappen van de woning, stuitte het stel op een stille getuige van een verzetsdaad. ,,Onder een van de vloeren vonden we een lucifersdoosje met het opschrift ‘Oranje boven’. De boerderijen zijn door Nederlanders gebouwd die dat achter hebben gelaten.”
Monumentenwacht Gelderland assisteerde met een bouwkundige inspectie, met het meedenken tijdens de uitvoering, bouwbegeleiding op afroep, twee tussentijdse keuringen en hulp bij de oplevering. ,,Het rapport van de inspectie vormde de basis van de werkzaamheden. Alles dat in het rapport staat klopt”, zegt Bart. ,,Het is fijn om een onafhankelijke, deskundige en frisse blik te hebben. De monumentenwachters constateren niet alleen de problemen, maar achterhalen ook de oorzaken.”
Condens op muren
Het stel heeft geen half werk laten verrichten bij de restauratie van het pand, waarin na een uitgebreid kleurenonderzoek ook de originele kleuren zijn teruggekeerd. Ook op het gebied van duurzaamheid hebben de twee flink geïnvesteerd. ,,Mensen denken vaak dat je met muren van 60 centimeter dikte geen isolatie nodig hebt, maar ze zorgen juist voor veel condens. Dat hebben we opgelost door aan de binnenkant een houten frame te maken en vlas als isolatiemateriaal te gebruiken. Dat neemt vocht op en geeft het gedoseerd weer af. We hebben het houtskelet afgewerkt met gips.” De oude bunkerboerderij is nu geïsoleerd op het niveau van een nieuwbouwwoning.”
Zonnepanelen mochten onder geen beding op het dak van het Rijksmonument, daarom liggen er nu 24 op een nieuwgebouwde schuur. ,,Ze voorzien we helemaal in de stroombehoefte. Omdat er ook geen gasleidingen in de buurt liggen, wordt het huis verwarmd door een ingenieuze installatie, aangedreven door zonneboilers, palletkachel en een buffervat. ,,Het is een heel ingewikkeld systeem dat via internet de weersverwachting ophaalt en dat combineert met onze wensen en het huis verwarmt. Daardoor is onze energierekening minimaal.”
