Als monumentenwachters Patrick de Jong en Robin Oonk bij een monumentale boerderij in het Achterhoekse gehucht Huppel bekijken hoe de staat van het pannendak is, krijgen ze onverwacht bezoek. Een deur zwaait open en een vrouw komt naar buiten. Ze heeft een sigaret op de lippen, de rook waait de kant van de wachters op.
Monumentenwachter Robin op weg naar het dak.
Dan begint ze te vertellen. Over stenen die niet verplaatst hadden moeten worden in verband met waarschijnlijk een overleden huisdier. Robin reageert onmiddellijk: ,,Oh, dan ga ik dat even herstellen.” Hij loopt met de dame mee en brengt alles weer in oude staat. ,,Ik had die stenen even verplaatst in verband met het plaatsen van de ladder”, verklaart hij achteraf.
Even later staat er weer een ander bij de inspecteurs van Monumentenwacht Gelderland. Hij mengt zich in het gesprek over de staat van de schuur en de boerderij. Het is weer een andere bewoner van het pand. Het zijn er nogal wat, want de boerderij in de buurt van Winterswijk is in gebruik als zorginstelling.
Monumentenwachters Patrick en Robin zijn in Huppel voor een eenmalige inspectie van het historische pand. ,,Dat betekent dat we iets meer werk hebben dan bij een terugkerende inspectie. Zo’n eerste keer moet je alles beoordelen en in kaart brengen. Hoe zit het pand in elkaar, zijn er schades en hoe zijn die ontstaan?”, zegt Patrick. ,,Als je een pand regelmatig inspecteert weet je wat de aandachtspunten zijn en gaat het sneller.”
Patrick en Robin werken nu zo’n twee jaar samen in ploeg 4 en zijn verantwoordelijk voor de inspectie van grofweg zo’n 250 Rijks- en gemeentelijke monumenten in De Liemers en de Achterhoek. ,,We werken in het gebied tussen Doesburg, Megchelen en Groenlo”, zegt Robin. Ze beoordelen dagelijks boerderijen, woonhuizen, kastelen, kerktorens, grafmonumenten en ook een enkele schoorsteen. ,,En laatst nog een voetbaltribune in Varsseveld”, zegt Patrick.
De boerderij van vandaag is gebouwd in 1747 en is een Rijksmonument. ,,Destijds gebouwd door een scholtenboer”, zegt Patrick. ,,Dat is hoe ze hier herenboeren noemden. Deze had veel land en enkele andere boerderijen in de buurt.”
Patrick (op de voorgrond) en Robin doen wat administratieve werkzaamheden in de bus.
Dat de boer van toen genoeg geld had om iets moois neer te zetten is volgens de twee wachters wel te zien aan de zandstenen plint die het pand heeft. ,,Dat duidt erop dat ze rijk waren. De zandsteen kwam van dichtbij, uit Bentheim. Op de Veluwe kom je dit bijna nooit tegen in boerderijen. Die regio was armer en de zandsteen moest ook van ver komen.”
In de ochtenduren zijn de twee inspecteurs van Monumentenwacht Gelderland op het dak bezig. Sommige pannen zijn gebroken of hebben een gat. ,,Kijk maar”, zegt Robin terwijl hij wijst op een dakpan met een gat die net boven de goot ligt. ,,Waarschijnlijk heeft een kraai hier een steen op laten vallen.” Hij tilt de dakpan op, een natte en aangetaste plek op het dakbeschot wordt zichtbaar.
Inspectie van het dakbeschot onder een kapotte pan.
Pannen vervangen
De wachters beoordelen niet alleen de staat van een monument, ze voeren ook kleine reparaties uit. In dit geval vervangen ze de gebarsten dakpannen door hele exemplaren. Ergens naast een schuur liggen nog wat oranje pannen. Die steken weliswaar wat af tegen de blauwe pannen die op de boerderij liggen, maar zo is het wel weer waterdicht. ,,Het is uiteindelijk aan de eigenaar van het pand om daar verder iets mee te doen.”
Alles dat de wachters tegenkomen, zetten ze in een rapport dat de opdrachtgever krijgt. Met dat document heeft de eigenaar onder andere inzicht in de staat van zijn pand, noodzakelijk onderhoud en klussen die er in de toekomst aan zitten te komen. ,,Het is natuurlijk aan de eigenaar van een monument om daar actie op te ondernemen”, zegt Patrick.
De bus van Monumentenwacht bij de boerderij in Huppel.
Halverwege de ochtend moeten de twee even wat doen aan inwendig onderhoud. De magen knorren, want hun werkdag is al even bezig. Tijd voor een boterham. De deuren van de bus van Monumentenwacht Gelderland zwaaien open. In die bus ligt gereedschap, maar er is ook een soort mobiel kantoor. Dat is de plek waar de wachters hun bevindingen in de laptop zetten. ,,Dat doe ik het liefste meteen na de inspectie, dan is het nog vers”, zegt Patrick.
Als we weer buiten zijn, is de zon gaan schijnen op deze voorjaarsdag. ,,We gaan even naar een andere plek om te praten”, zegt Robin en loopt een paar meter verderop naar een hoek waar we in de zon staan. Dat maakt het allemaal nog mooier: de monumentale boerderij, het boerenland eromheen, de blauwe lucht met stapelwolken en heerlijk verwarmd door de zon.
,,Dat is het leuke van ons werk”, zegt Patrick. ,,We komen op de mooiste plekken. Dan weer in Doesburg, in een van de hoogste torens van Nederland, dan weer bij een prachtige villa of hier op deze boerderij. Af en toe stuur ik wel eens een fotootje naar het thuisfront. Zo van: dit is mijn uitzicht vandaag.”