Inspecteurs van Monumentenwacht Gelderland zijn dagelijks in de weer met het onderzoeken en beoordelen van erfgoed in de provincie, maar ze doen meer. Zo is monumentenwachter Wilfred Mengerink bijvoorbeeld ook actief als docent voor het Nationaal Centrum Erfgoedopleidingen (NCE).
Onlangs brachten studenten van de NCE-opleiding Inspecteur Gebouwd Erfgoed een bezoek aan de Rijkszaadeest en de kegelschuren in Stroe. Het bezoek begon met een korte rondleiding, verzorgd door Willem Westerenk, vrijwilliger bij Staatsbosbeheer.
Kraamkamer in de oven
Voor de aanleg van productiebossen op de Veluwe was er begin 1900 veel zaad van de grove den nodig. Dit was een taak van Staatsbosbeheer die daarvoor in 1899 speciaal was opgericht. Om het zaad te kunnen winnen -het zogenaamde eesten- werden de handmatig geplukte dennenkegels in de zon of in de oven van de lokale bakker verwarmd. Dennenkegels zijn de dragers van het zaad en worden in de volksmond ook wel dennenappels genoemd
Om de productie te vergroten, bouwde Staatsbosbeheer in 1913 zelf een zaadeest, in Stroe. Er kwamen ongeveer vijftig zaden per kegel vrij die netjes werden opgevangen, opgekweekt en gepoot in gebieden waar naaldbos gewenst was. Omdat het werk arbeidsintensief was, kwam de waarde van een flinke pot met zaden neer op zo’n duizend gulden, in die tijd een enorm bedrag.
Naast de zaadeest werden in 1913 en 1926 twee kegelschuren gebouwd. Hierin lagen de dennenkegels soms maandenlang totdat ze konden worden geëest. De wind kon van alle kanten door de schuren waaien, waardoor de kegels in vorm bleven.
De productie stopte in 1989. Er waren meer zaadeesten in Nederland, maar de Rijkszaadeest in Stroe is de enige die in originele staat is overgebleven. Het is dan ook niet gek dat zowel de zaadeest als de kegelschuren zijn aangewezen als Rijksmonument. De gebouwen worden regelmatig geïnspecteerd door Monumentenwacht Gelderland en onderhouden door een fanatieke groep vrijwilligers.
Risico
Onder leiding van de docenten Leo Bredie van Monumentenwacht Zuid Holland en Wilfred Mengerink van Monumentenwacht Gelderland gingen de studenten na de rondleiding aan de slag met het maken van een Objectgerichte Risico Inventarisatie & Evaluatie (ORI&E)
Aan de hand van een checklist moesten de studenten gegevens verzamelen over hoe de gebouwen op een veilige manier geïnspecteerd konden worden. Dit bleek nog niet eenvoudig. Want hoe ga je om met historisch waardevolle trappen die Arbotechnisch niet meer voldoen? En waar zit de vluchtgang als er brand uitbreekt?
Voor wie de Rijkszaadeest ook wil bezoeken; meestal is het gebouw te bezichtigen tijdens de Open Monumentendagen. Het adres is Wolweg 79 in Stroe.